Kratak sadržaj: Stečena oboljenja srčanih zalistaka se sve češće javljaju iz godine u godinu. Oboljenja srčanih zalistaka mogu zahvatiti sve zaliske mada su neki zahvaćeni češće od ostalih. Najčešća stečena oboljenja srčanih zalistaka su:
- aortna stenoza (suženje otvora aorne valvule i otežan protok krvi iz leve komore u aortu)
- aortna insuficijencija (neadekvatno zatvaranje aortne valvule te dolazi do vraćanja krvi iz aorte u levu komoru)
- mitralna insuficijencija (neadekvatno zatvaranje mitralnog zaliska te dolazi do vraćanja krvi iz leve komore u levu pretkomoru)
- mitralna stenoza (suženje otvora mitralne valvule i otežano proticanje krvi iz leve pretkomore u levu komoru) i
- trikuspidna insuficijencija (neadekvatno zatvaranje trikuspidnog zaliska i vraćanje krvi iz desne komore u desnu pretkomoru).
Stečeni razlozi mogu biti posledica infektivnih oboljenja, autoimunih bolesti, degenerativnih promena itd.
Simptomi kod oboljenja srčanih zalistaka – zavise od stepena bolesti srčanog zalistka i stepena poremećaja funkcije srca kao pumpe. Pacijenti mogu biti asimptomatski u početnim stadijumima bolesti.
Od simptoma se mogu javiti: osećaj lupanja srca, slabost, malaksalost, umor, anksioznost, otežano disanje, različiti vidovi nelagodnosti i bola u grudnom košu, vrtoglavice, omaglice, nesvestice, kašalj, iskašljavanje, nemogućnost ležanja na ravnom, otoci potkolenica itd.
Lečenje oboljenja srčanih zalistaka, u odnosu na stepen bolesti i poremećaja funkcije rada srca, može biti konzervativno i operativno.
Konzervativno lečenje – uključuje mnogobrojne lekove koji pre svega deluju simptomatski i korisni su u početnim stadijumima, ali ne sprečavaju progresiju bolesti.
Operativno lečenje uključuje hirurško lečenje – Hirurško lečenje bolesti srčanih zalistaka predstavlja zlatni standard u terapiji značajne bolesti srčanih zalistaka, sa dugoročnim rezultatima. Kardiohirurgija jeste jedna od najspecifičnijih grana hirurgije, jer je za većinu operacija, a za gotovo sve operacije koje se danas izvode na srčanim zalicima, potrebno mirno i prazno srce. Da bi se to postiglo, potrebna je upotreba ekstrakorporalne cirkulacije (EKK) koji će da menja funkciju srca i pluća dok se izvodi operacija na zaustavljenom srcu. Primenom mašine za vantelesni krvotok (EKK), kardioplegije, umerene i duboke hipotermije, uz egzaktnu dijagnozu, anesteziju, preoperativni, operativni i postoperativni tretman, pacijenti se sada mogu podvrgnuti složenim operativnim zahvatima na obolelim srčanim valvulama.
Hirurško lečenje podrazumeva zamenu ili rekonstrukciju srčanog zalistka.
Zamena se može vršiti mehaničkim ili biološkim zaliskom.
Postoje dve osnovne vrste veštačkih srčanih valvula (proteza). To se mehaničke i biološke veštačke valvule.
Mehaničke valvule se prave od različitog sintetskog materijala u zavisnosti od vrste proizvodjača.
Biološke proteze se životinjskog porekla i prave se od govedjeg ili svinjskog perikarda.
Biološka ili mehanička proteza ?
Prednost mehaničkih proteza je dugotrajnost ( 20 do 30 godina), dok je ozbiljni nedostatak neophodnost uzimanja antikoagulantne terapije, koja sa sobom nosi značajne neželjene efekte, kao i neophodnost česte kontrole stepena razređenosti krvi (kontrole INR). Osobe mlađe od 65 godina bi generalno trebalo da dobiju mehaničku valvulu, zato što biološka valvula kod njih brže propada. Medjutim, ukoliko zbog prirode posla postoji rizik od krvarenja, ili se na primer radi o ženskoj osobi koja bi želela da radja, razumna opcija je i ugradnja biološkog zalistka uz obavezno informisanje bolesnika da će mu posle izvesnog vremena slediti nova operacija zamene zalistka. Poremećaj metabolizma kalcijuma, ili popuštanje bubrega su neka od stanja koja ne dozvoljavaju primenu biloškog zalistka.
Pristup zalistku se odredjuje individualno za svakog bolesnika. Odredjuje se ono što je najbolje u datom slučaju.
Operacija na srcu, zamena srčanog zalistka, je jedna od najsloženijih hirurških intervencija. Hirurške procedure ove vrste su veliki fizički i psihološki stres kako za pacijente tako i za porodice i bliske prijatelje. Medicinska sestra, kao član kardiohirurškog tima, ima presudnu ulogu u postoperativnom toku, koji obuhvata period od završetka operacije pa do završetka lečenja, tj. otpusta bolesnika iz bolnice.
Zdravstveno vaspitni rad je interaktivni terapeutski odnos medicinska sestra – bolesnik, koji obezbeđuje pozitivni transfer kao individualizovani odgovor na potrebe pacijenata, uz angažovanje svih mogućih resursa, kako bi se određene potrebe zadovoljile. Zdravstveno vaspitnim radom, medicinska sestra:
- olakšava pacijentu i porodici da sagledaju i shvate zdravstveno stanje obolelog
- bodri pacijenta i porodicu da učestvuju u procesu donošenja odluka o opcijama zdravstvene nege
- pojačava potencijal pacijenta i porodice da prate i aktivno učestvuju u postoperativnom toku
- povećava sposobnost pacijenta i porodice da se bore sa teškoćama koje operacija donosi, kao i sa mogućim nusefektima tretmana
- povećeva ulogu pacijenta i porodice u kontinuiranoj nezi, kao i prihvatanje i promocija zdravog stila života pacijenta
Zdravstveno vaspitni rad sa operisanim pacijentima je proces učenja kroz iskustvo. Postupak prevođenja onoga što se zna o zdravlju u željeni način ponašanja.
Uspostavljanje poverenja između medicinske sestre i pacijenta predstavlja najvažniji preduslov uspešne komunikacije u cilju poboljšanja pacijentovog stanja.
Eedukacija je individualna za svakog bolesnika i samim tim je ključ dobrog i adekvatnog života van bolnice.
Najčešći problem sa kojima se pacijenti sreću u ranom postopetativnom toku su: bol, smanjen apetit, nesanica, problem pasaže sreva, promena raspoloženja.Medicinska sestra, svojim aktivnostima, problem predočava pacijentu i porodici i pomaže im da ih što lakše prevazidju. Ona je da ta koja daje uputsva i edukuje od najranije inicijalne faze oporavka do primene opštih uputstava i značaja promene načina života po odlasku iz bolnice : zarastanje grudne kosti, značaj redovnih kontrola i nastavak medikamentozne terapije, značaj primene antikoagulantne tearpije i redovne kontrole INR, zdrava ishrana, fizička aktivnost, uticaj porodice i socijalne sredine.
Sprovodjenjem zdravstveno vaspitnog rada kardiohirurški pacijenti i njihove porodice su usvojili i stekli nova znanja. Primenom novih znanja, pacijenti i njihove porodice, lakše i brže prolaze kroz postoperativni period i povratak uobičajenim životnim aktivnostima. Pacijenti se bezbolnije i brže vraćaju svakodnevnom životu, porodici i sredini u kojoj žive i rade a pritom se kvalitet njihovog života poboljšava.
Obavezna literatura:
- Kekuš, D.,: Zdravstveno vaspitanje, drugo izdanje, Digital art, Beograd, 2009
- Dr.sci.med Živojin Jonev., : Srce, Sirius,Novi Sad, 2009.
- Prof.dr Duško Vulić.,Akademik Vladimir Kanjuh.,Akademik Nathan D.Wong., Akademik Miodrag Ostojić.,: Novi trendovi u prevenciji, dijagnostici i lečenju kardiovaskularnih bolesti,ECDP Univerzitet za mir ujedinjenih nacija, Beograd, 2017.
- Dr.Goran Panić.,: Život nakon operacije na srcu inicijalni oporavak,Interklima grafika, Beograd, 2010.
- Pukljak – Iričanin Z., : Terapijska komunikacija, Katedra za zdravstvenu psihologiju, Zdravstveno veleučilište, Zagreb, 2010.